اینجانب عادل هنداوی هستم متولد سال ۱۳۴۳ شمسی در دهه ۶۰ وارد عرصه قرآنی شده ام و با حضور در جلسات استادم سید مهدی سیف علاقمند به قرآن گشتم. جلسه استاد سیف جلسه بسیار معنوی و روحانی بود و ما با شنیدن تلاوت های ایشان که واقعا دارای منش قرآنی بودند جذب ایشان می شدیم.
در اواخر دهه ۶۰ استاد سیف ما را به کار قرآنی در دار القرآن سازمان تبلیغات اسلامی دعوت نمودند و عملاً وارد دفتر نظارت بر چاپ و نشر قرآن کریم به عنوان مصحّح قرآنی به همراهی جمعی از اساتید قاریان از قبیل استاد پرهیزکار ، نعمت اللهی ، قره شیخ لو و امام جمعه و غیرهم شدیم و زیر نظر استاد خدام حسینی و استاد سیف به مدت ۷ سال انجام وظیفه می کردیم.
نحوه کار به این شکل بود که مصاحف چاپ شده با خطهای مختلف ثلث و نستعلیق ، از لحاظ ضبط کلیه علامات حروف و همچنین از لحاظ رعایت رسم الخط قرآن بررسی می شد که از جمله آن ها ، مصاحفی با خط عثمان طه ، ایرانی ، پاکستانی ، مصری و ترکی بودند. ما حدوداً ۲۰ نفر تحت اشراف و مسؤولیت جناب استاد سیف بودیم. هر مصحف تقریبا ۴۰ روز زمان می برد و بعد از اتمام آن بین دوستان پخش می شد و تک تک افراد روی آن کار تصحیح انجام می دادند تا اگر علامتی یا نقطه ای جا افتاده باشد ، مصحح بعدی آن را ضبط کند. سپس مجوز چاپ برای مصحف صادر می شد و بعد از چاپ یک نسخه ، مجدداً کار بازبینی بر روی آن می شد اما این بار با عده ی کمتری مثلا ۳ نفر و در صورت اتمام و تایید برای چاپ با تیتراژ بالا آماده می شد. در کنار این کار ، فعالیتهای دیگری داشتیم از قبیل تدریس و داوری قرآن که در اکثر استانهای کشور خدمت می کردیم.
و نیز از جمله فعالیت های ما حضور در مناطق جنگی در زمینه ی تعلیم قرائت در خدمت رزمنده های جان بر کف (تحت عنوان راهیان نور) بودیم.
نیز از جمله کارهای قرآنی بنده تشکیل و تاسیس دار القرآن معاونت دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تهران و انجام فعالیتهای قرآنی متنوع برای دانشجویان بود. اکثر فعالیتها در شیفت شبانه انجام می شد. در جلسات قرآنی که در خوابگاهها تشکیل می شد دانشجویان به امور قرآنی تشویق می شدند و به حفظ و قرائت قرآن سوق داده می شدند. در نتیجه آن کارها موفق شدیم اولین دوره مسابقات قرآن دانشجویان را برگزار کنیم. ثمره آن مسابقات کشف استعدادهای قرآنی برای حضور در برنامه های قرآنی بود.
از دیگر فعالیتهای قرآنی ما همکاری و تدریس و کارشناسی قرآن در صدا و سیما و برون مرزی عربی در گروه معارف و قرآن بود. برنامه ای با پخش زنده تحت عنوان شمیم قرآن که در آن به عنوان کارشناس در قسمت صوت و لحن و تدریس آنها، در خدمت علاقمندان به کلام الله مجید بودیم.
و نیز در همان سالها بنده را دعوت به کار تدریس و مسؤولیت بخش قرآن در وزارت آموزش و پرورش منطقه ۱۵ تهران که سابقه اینجانب در حدود ۱۵ سال می باشد. به خاطر تسلطی که به زبان عربی داشتیم توانستیم فعالیت های ویژه ای داشته باشیم.
از جمله این فعالیت ها برگزاری برنامه های متنوع قرآنی و هدایت و اجرای مسابقات سالیانه قرآن ، تواشیح و نهج البلاغه برای دانش آموزان سه مقطع تحصیلی (دبستان و راهنمایی و دبیرستان) اعم از دختران و پسران و بالاخص قرآن فرهنگیان بود. بنده در برگزاری و داوری به همراه عوامل اجرایی مسابقات همکاری می نمودیم. و نیز در اردوگاه های دانش آموزان برنامه های متنوع فرهنگی و دینی اجرا می نمودیم.
اکنون ، به تفصیل در مورد نحوه آموزش صحبت کنیم :
فعالیت در آموزش و پرورش در سه قسمت بود ؛ قرائت و حفظ و تواشیح.
در بحث قرائت در دو بخش فعالیت می کردیم : بخش روخوانی و روانخوانی و بخش قرائت آهنگین همان آیات و فرازها. آموزش روخوانی به شیوه ی قرائت هجایی بود. مثلاً کلمه ی ((سَنَستَدرِجُهُم)) که تقریبا از سخت ترین کلمه ها بود به شیوه ی تفکیکی و بخش بخش مانند : سَـ نَس تَـد رِ جُ هُــم خوانده می شد.
مرحله دوم ، آموزش روخوانی خواندن همین کلمات با شیوه آهنگین (لحن) است که با صداهای مختلف زیر و بم انجام می شد به همراه پخش کردن قرآن از روی نوار تا کمی از خشک بودن کلاس آموزش بکاهد و هم جذابیت ایجاد کند. با گذشت سالها و کثرت تجربه دیدم که این روش بسیار مؤثر بوده است.
در مقاطع ابتدایی و راهنمایی بحث خواندن آیات به شکل سرود مطرح می شود. یعنی همان کلمات و آیات با ریتم خاصی خوانده می شد و شور و نشاط خاصی را ایجاد میکرد. البته این روش فقط با هدف آموزش بود نه با هدف ابداع روش جدید در تلاوت. این خواندن به شیوه ی همخوانی باعث می شد مطالب ناخودآگاه در دانش آموزان القاء شود . چرا که دانش آموزان در این جور مواقع نمی خواهند از هم دیگرعقب بمانند و همه ی آنها در جواب دادن مشارکت می کردند. پس محاسن این روش اولاً شور و نشاط بود و ثانیاً باعث تخلیه انرژی دانش آموزان بود. بنده دیدم در سالهای بعد دانش آموزانی که ما به آنها آموزش داده بودیم از این روش با خاطره خوش یاد می کردند و به نوعی خود مبلغ این روش شدند.
اساس کار قرآنی برای ما سخت بود از آن حیث که با دانش آموزان در رشته های مختلف سرو کار داشتیم مثلاً رشته هنر و ریاضی و … که میبایست کاری می کردیم که آموزش قرآن برای همه با گرایش های مختلف جذاب باشد.
البته نکته بسیار مهم این است که تمام هنر جذب دانش آموز به قرآن بر عهده معلم است. اگر معلم با برنامه و با انگیزه وارد کلاس شود بچه ها جذب می شوند اما اگر برعکس بدون برنامه و بدون انگیزه وارد شود و به شیوه ی تحمیل بر دانش آموز کار کند قطعا دانش آموز زده میشود. پس معلم باید اول ایجاد انگیزه کند سپس روش های تدریسی خودش را پیاده کند که قرآن آموز ناخودآگاه به سمت تعلم سوق داده شود و جذب شود.
مثالی که در روشهای تدریسی در حال حاضر می توان زد استفاده از تکنولوژی و کامپیوتر مثلا پاوِر پُوینت است که ما استفاده می کنیم. حرکات و کلمات به صورت صوت و تصویر بر قرآن آموز عرضه شود. ونیز حتماً و حتماً قرآن آموز باید تصویر قاریان بزرگ جهان اسلام و نحوه خواندن آنها را ببیند. عرضه های فیلم های تاریخی مانند قصص انبیاء و یا عرضه تصویر مخلوقات مختلف در حین آموزش آیات مربوطه. اینها در حیطه آموزش. اما در حیطه تشویق ، در صورت پیشرفت در کلاس ، تصویر خود را ببیند و وعده تشویق به او داده شود. در حال حاضر و با کثرت نرم افزارها و برنامه های مجازی استفاده از این نوع تکنولوژی ها در آموزش بسیار مهم است چرا که قرآن آموز را جذب می کند.
نکته مهم دیگر این که کلاس قرآن نباید در یک جا تشکیل شود. تشکیل کلاس در فضاهای باز و آزاد و سرسبز در ایجاد حالت تنوع در جهت القای درس مؤثر است و باعث ایجاد انگیزه می شود. البته معلم قرآن باید حواسش جمع باشد شور و نشاطی را که در فضای آزاد هست باید در کلاس هم ایجاد کند.
و اما حفظ ؛ شیوه کار ما در حفظ این بود که ابتدا آیات را بر تخته می نوشتیم اما به شکل خطی. مثلا هرکدام از این فرازها در یک خط نوشته می شد : ۱٫[ قل هو الله احد] ، ۲٫[الله الصمد] ، ۳٫[لم یلد] ، ۴٫[ولم یولد] ، ۵٫[ولم یکن له کفواً احد]. از فراز اول شروع میکردیم ؛ کلمه به کلمه با همان روش دسته جمعی که ایجاد شور و نشاط می کند ، تکرار می کردیم. سپس تعداد کلمات از قرآن آموزان پرسش می شد ، وبعد از تکرار سؤال و جا انداختن کلمات و تعداد آنها در ذهن ، کم کم یک کلمه را حذف میکردیم و میپرسیدیم چه کلمه ای بود؟ و بعد از تکرار سؤال و أخذ جواب ، کلمه دوم را حذف میکردیم و نیز تکرار سؤال از کلمات محذوف. این روش آموزش حفظ به شکل نوشتاری دو حسن دارد : اول این که حفظ به همراه نوشتار و رؤیت کلمات بود و دوم سؤالهای پرسیده شده در مورد کلمات پاک شده باعث تثبیت محفوظات (تقویت حسن حفظ) می شد. از سوالهای پرسیده شده برای تثبیت حفظ خواندن آیه بر عکس بود. البته بدون تاکید بر این مطلب ، چون هدف فقط شرکت دسته جمعی قرآن آموزان و تثبیت حفظ جایگاه کلمات در آیه بود. شیوه ی دیگر ما برای تثبیت حفظ ، گرفتن امتحان کتبی در حفظ بود. مثلا آیه ای نوشته می شد و کلمه ای حذف می شد و به جای آن چند گزینه داده میشد که قرآن آموز باید آنرا پیدا می کرد.
اما بحث پیشرفت هنری قرآن آموز و خواندن با لحن و به شیوه ی فنی در منزل انجام میشد. به این شکل که ما نوار در اختیار دانش آموزان می گذاشتیم و نحوه ی تمرین را میگفتیم و قرآن آموز کار می کرد.
در اینجا مایلم بر نکته ای بسیار مهم تاکید کنم و آن اینکه : متاسفانه میبینیم بعضی معلمان قرآن برای امرار معاش این شغل را انتخاب کرده اند. اما ما هنگام فعالیت علاقه مندانه و با عشق به تعلیم قرآن به دانش آموزان در درس حاضر می شدیم. پس اولا علاقه و انگیزه خود مدرس قرآن مهم است. در ثانی سواد و علم مدرس قرآن حائز اهمیت است. مدرس قرآن باید هم قرآن بلد باشد و به شیوه درست قرآن بخواند و مختصر اطلاعات اولیه ای در تجوید قرآن بداند و هم از جهت دیگر شیوه های موفق تدریس را بداند. حتما باید از بیان خوبی برخوردار باشد.
یک معلم خوب باید این خصوصیات را درکنار هم داشته باشد : ایجاد انگیزه و شور و نشاط ، ظاهری خوب و بشاش ، تلاوت درست وصحیح ، اطلاعات تجویدی و بالاخره بیانِ به نحوِ احسن مطالب (شیوه تدریس موفق).
در بازدیدهایی که از مدارس داشتیم می دیدیم که بعضی معلمان روشهای خوبی داشتند اما در قرآن آموز ایجاد انگیزه نمیکردند. یا بعضی از معلمان علم کافی نداشتند و باعث پیشرفت قرآن آموز نمی شدند. مثلاً نهایت کار آنها این بود که دانش آموز برتر قرآنی را برای تلاوت صبحگاهی مدرسه انتخاب میکردند اما بعدش چه ؟ اما در مقابل بعضی مدرسین قرآن در اداره کلاس به شیوه های گفته شده موفقند و برای تک تک دانش آموزان برنامه دارند و پیگیر پیشرفت و تعلم آنهایند. این امر باعث میشد در دانش آموز رغبت چند برابر ایجاد شود. چرا که می بیند برای او ارزش قائلند.
در پایان از شما تشکر میکنم و از خداوند خواستارم که شما را حفظ کند و ان شاء الله ما و شما بتوانیم همیشه در خدمت قرآن و وقف قرآن کریم باشیم.
دیدگاه کاربران ...
تعداد دیدگاه : 0
جهت رفع سوالات و مشکلات خود از سیستم پشتیبانی سایت استفاده نمایید .
دیدگاه ارسال شده توسط شما ، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
دیدگاهی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با مطلب باشد منتشر نخواهد شد.