تفسیر موضوعی قرآن کریم

Rate this post

در این مطلب از تجربه معلمین موفق ، به طرحی از سرکار خانم فاطمه دانایی با موضوع تفسیر موضوعی قرآن کریم می پردازیم . امیدواریم که این تجربه برای معلمین عزیز مفید واقع شود.

سوابق فعالیت قرآنی

فعالی اینجانب در زمینه تفسیر موضوعی قرآن کریم از سال۱۳۷۹ همزمان با تشکیل واحدهای پرورشی در مقطع متوسطه بوده که در درس فعالیتهای قرآنی به این فکر افتادم تا دانش آموزان را با مفاهیم قرآنی و تفاسیر شیعه آشنا کنم.

سوابق اجرای طرح

۱۰ سال از سال ۱۳۷۹ تا سال ۱۳۸۴ به مدت ۶ سال در دبیرستان های ناحیه ۵ مشهد

و از سال ۱۳۸۵ تا سال ۱۳۸۸ در دبیرستان های بس

عناوین تألیفات و مقالات علمی پژوهشی

• امثال زیبای قرآنی
• منافقان در آینه قرآن
• سیمای امام علی (علیه السلام) در قرآن
• سیمای صابران در قرآن
• سیمای صالحان در قرآن
• سیمای صدیقین در قرآن
• معراج پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) در قرآن
• علم از دیدگاه قرآن
• ازدواج در قرآن
• مذمت سحر و ساحری در قرآن
• جن از دیدگاه قرآن
• استکبار از دیدگاه قرآن
• استقامت از دیدگاه قرآن
• نماز از دیدگاه قرآن
• و …

شرح مبسوط طرح ارائه شده (قسمت اول)

بسم الله الرحمن الرحیم
ان هذا القرآن یهدی للتی هی اقوم:براستی این قرآن به بهترین راهها هدایت می کند.

خدایا تو ار شاکرم که برای بندگان حقیرت کتابی را نازل نمودی که تمامی راههای سعادت انسنان را نشان داده و راهنمایی نموده ای.

اما ما از آن صرفا در جهت خواندن، ختم نمودن، تجوید و صوت نیکو، مهریه عروس خانم ها، تعزیه ها و … استفاده کرده و کمتر به معنای درونی آن پرداخته ایم.

خدایا ما را ببخش چرا که به علومی پرداخته ایم که خود زیر مجموعه علوم قرآنی است و ما را از پردازش به سرآمد علوم که قرآن کریم است غافل نموده و اگر پرداخته شده بسیار ادک و در قالب دروس دین و زندگی و فعالیت های قرآنی واحدهای پرورشی بوده است

آن هم با شیوه های قدیمی تدریس، که در آن معلم و دانش آموز به منزله یک دستگاه ضبط صوت بوده یک دکمه را که می زنیم می خواند (سخنرانی معلم در کلاس) و دکمه دیگر ضبط می کند (دانش آموز) حال دکمه برگشت را می زنیم ببینیم خوب ضبط شده یا نه (بازخورد یا پاسخ دانش آموز در قالب محفوظات).

شرح مبسوط طرح ارائه شده (قسمت دوم)

بنده در سال ۷۹ که اولین سال تشکیل کلاسهای پرورشی در مقطع متوسطه بود در درس پرورشی، واحد های فعالیت های قرآنی موضوع تفسیر سوره های قرآن و در سال ۸۰ با عنوان تفسیر موضوعی قرآن کریم و روش «دانش آموز فعال» شیوه تدریس جدیدی را شروع کردم که در حقیقت به پژوهش های قرآنی ختم می شد.

در این روش ابتدا شیوه کار، که بر اساس « دانش آموز محوری » است برای دانش آموزان توضیح داده شده و ماسن آن بیان می گردد.

در ادامه، دانش آموزان را با کتاب های «فرهنگ موضوعی قرآن مجید» ، «تفصل الآیات» ، «المعجم المفهرس» و «کشف الآیات» ، آشنا نموده و همچنین کتب تفسیری قرآن مجید را به دانش آموزان معرفی کرده و روش استفاده از آن را توضیح می دهیم.

ادامه:

در جلسه بعد، دانش آموزان به گروه های ۳ الی ۵ نفره (بسته به شرایط کلاس) تقسیم شده و اسامی اعضاء گروه، سرگروه و موضوعی را که می خواهند مورد پژوهش قرار گیرد بر روی برگه نوشته و به معلم تحویل می دهند

و در همان جلسه، آیات موضوع مربوطه را از تفصیل الآیات (کامل ترین تفصیل الآیات چنانچه در دسترس باشد، تفسیر الآیات ژول لا بوم می باشد) استخراج نموده و ضمن یادداشت، اعضاء، آیات را بین خود تقسیم می کنند.

در جلسه آینده هر دانش آموز حداقل ۵ آیه را از ۵ تفسیر متفاوت در قالب فیش نویسی نوشته و به کلاس می آورد.

در مجموع هر آیه باید حداقل از (۸ الی ۱۲) کتاب تفسیری نوشته و نظرات مفرین مدوّن گردد. معلم یک گروه را صدا می زند، اعضای گروه جلوی کلاس قرار می گیرند، یک نفر با خط خوش موضو و آیه را با ترجه می نویسد و یک نفر با صوت خوش آیه را تلاوت می کند.

سپس اعضاء با ارائه نظریات مفسرین به آیه مورد نظر پرداخته و همچنین در مباحث خود به طرح سؤال و جواب از دانش آموزان کلاس می پردازند. در حقیقت اعضاء گروه به منزله معلم در کلاس بوده و از وسایل کمک آموزشی نیز استفاده می کنند.

آیا بخش تجربه معلمین موفق سایت بهاردل را مشاهده کرده اید؟؟؟!!!

برای بازدید از تجربه معلمین موفق اینجا کلیک کنید.

شرح مبسوط طرح ارائه شده (قسمت سوم)

در این شیوه چون از سایر دانش آموزان پرسش به عمل می آید، آنها نیز به مطالب گوش فرا داده و سؤالات مورد اشکال خود را مطرح می کنند،

چنانچه سؤالی مطرح شود که کسی از جمع نتواند پاسخ صحیحی بدهد و یا دانش آموزان قانع نشوند، معلم از دانش آموزان می خواهد که در مورد پاسخ سؤال فوق تحقیق نموده و نتیجه را تا مهلت مقرر به کلاس بیاورند.

همچنین چون دانش آموزان، خود فعالیت می کنند و نتیجه کار خود را می بینند، بسیار تشویق می شوند تا با ذوق و شوق بیشتری کار را ادامه دهند و به تحقیق پیرامون موضوعات مختلف قرآنی بپردازند.

به عنوان نمونه اولین سالی که این شیوه را در یکی از دبیرستان های ناحیه ۵ مشهد پیاده کردم، در یک محدوده زمانی بسیار فشرده -حدود ۱/۵ ماه- یک گروه ۳ نفره موضوعی تحت عنوان امثال و حکمت ها در قرآن را ارائه داده و در مسابقه مطالعه و تحقیق همان سال شرکت نمودند.

اثر تحقیقی فوق به دلیل دو قسمتی بودن موضوع در فینال استان رد شد ولی گروه با ذوق و اشتیاق کار را ادامه داده و با موضو امثال زیبای قرآنی توانست در سال بعد به رتبه برتر کشوری مسابقات مطالعه و تحقیق دست یابد.

همچنین موفق به کسب رتبه در جشنواره خوارزمی، بسیجیان اهل قلم و … شد. از آنجایی که در این روش، دانش آموز فعال است، بیش از ۸۰ درصد مطالب نهادینه می گرددو کمتر به فراموشی سپرده می شود.

« برای آگاهی از اخبار و تولیدات قرآنی در کانال تلگرام بهاردل عضو شوید.»

شرح مبسوط طرح ارائه شده (قسمت چهارم)

چنانچه وقت کافی نداشته باشیم، می شود از شیوه دیگری استفاده نمود که بنده در بعضی از کلاس ها احساس کرده ام که دانش آموزان از نظر روخوانی قرآن مجید در سطح پایین بوده اند

و من در ابتدای سال تحصلی به تدریس روخوانی و روان خوانی قرآن پرداخته و در ادامه با ضیق وقت مواجه شده و شیوه کار به این شکل ادامه داده که بعد از انتخاب موضوع مورد علاقه هر گروه، تعداد آیات را تقسیم نموده

و هر دانش آموز به صورت فردی، آیت مربوط به خود را از (۸ الی ۱۰) کتاب تفسیر نوشته و ضمن جمع بندی، در کلاس ارائه نموده است

و بعد از بحث و گفتگوی کلیه آیات در جلسات پایانی، اعضای گروه به تدوین یک ثر تحقیقی با اصول و شیوه های روش تحقیق پرداخته و به معلم تحویل می دهد و در پایان نمایشگاهی از این آثار در مدرسه تشکیل می شود.

توصیه می شود نظیر این روش در نهج البلاغه و صحیفه سجادیه پیاده شود که بنده به دلیل محدودیت های مختلف موفق به اجرای آن نشدم ولی مدارس مراکز استان ها و دارالقرآن ها بهترین مکانی هستند که می توان آنها را اجرا نمود.

ان شاالله با تأسی به قرآن کریم و در پناه حضرت حق بتوانیم بهره کافی را از قرآن کریم برده و در زندگی خود پیاده نموده تا به کمال حقیقی خود برسیم.

من الله التوفیق